Capoeira Çalgıları

·

·

Geçmişi 30.000 yıl öncesinde Kuzey Afrika’ya dayanan berimbaunun, dünyanın en eski çalgılarından biri olduğu söylenir ve avcı yayından ilham almıştır.

Bilim adamlarına göre, bir çeşit küçük rezonans kutusunun, yayın uçlarından birinin veya ikisinin de üzerine yerleştirilmesi onu bir telli çalgıya dönüştürdü, sitar ve harpın da ilham almış olduğu gibi. Tam gelişmemiş bir enstrüman olan berimbau, tek telli bir kavisin -tıpkı avcı yayı gibi- üzerine küçük bir rezonans kutusu eklenmiş şeklidir. Bu rezonans kutusu, normalde bir sukabağıdır ve kavise bağlıdır. Perküsyon, bir çubuğun tele vuruşlarıyla sağlanır ve sesleri çeşitlemek için bir taş veya bozuk para kullanılır.

Berimbauyu resmeden, M.Ö 15.000 yıllarına ait pek çok mağara resmi vardır, güneybatı Fransa’daki Les Trois Freres gibi. M.Ö 3000’lerde Eski Mısır’da da dini törenlerde berimbaunun kullanıldığına dair kanıtlara sahibiz, buna uçma çalışmaları da dahildi.

Afrikalıların berimbau hakkında pek çok öykü ve efsanesi vardır. En ilginci şudur: Çok güzel ve duygusal bir yerli kız, yürüyüş yapmak için köyünden çıkmış. Susayınca, bir derenin kenarına çömelmiş ve berrak suyu ellerine almış. Sonra birden, ona sahip olmak isteyen birinin saldırısına uğramış. Saldırgan başarısız olunca, kızın kafasına bir taşla vurmuş; kızın ölü bedeni, suya düşmüş ve anında bir berimbauya dönüşmüş. Gövdesi kavis, saçları tel ve suyu kavrayan elleri sukabağına dönüşmüş… Ve kızın acılı ağlayışı bugün hala duyulabilmektedir, berimbaunun çıkardığı melankolik ses olarak. O kız, kimse tarafından kendi iradesi dışında sahip olunmamak için ölmüş; dolayısıyla berimbau dışında hiçbir çalgı, capoeiraya sahip olamaz. Berimbauya ayrıca urucungo, gunga ve berimbau de barriga da denilir.

Berimbaunun, Brezilya ve capoeirayla ne zaman ve nasıl tanıştığıyla ilgili kesin bir bilgi yoktur.

“Küba’da biz bu çalgıya burumbumba veya bruru-bumba adını verdik. Buro sözcüğü, konuşmak veya söyleşmek demektir, mbumba sözcüğü ise ölüleri, ruhları temsil eder. Yani burumbumba, ölülerle konuşan bir çalgıdır.” –Fernando Ortiz, Los Instrumentos de La Musica Afrocubana  

Caxixi, yuvarlak bir sukabağı parçasının üzerine oturtulan örgü kamıştan yapılma, küçük bir çıngıraktır. İçine tohum veya kabuk doldurulur. Afrika asıllıdır ve Candomble’de (bir Brezilya mezhebi) de kullanılır. Capoeirada caxixi, berimbaunun sesini zenginleştirmekte kullanılır ve baquetayı (baget, çubuk) tutan parmaklar arasında tutulur.

Oyunda ritmi vurgulamakta kullanılan pandeiro, yuvarlak bir çerçevenin üzerine gerilen bir parça deriden oluşur ve etrafında metal ziller vardır(bildiğiniz tef). Yahudilerin dini törenlerinde kullanılmıştır; Hintler, Araplar ve İbraniler arasında da yaygındır ve sonunda Amerika’ya ulaşmıştır.

“Pandeiro kültürü Latin Amerikalı siyahlarda da vardır, özellikle Küba’da Cuban Nago ayinlerinde kullanılan çalgılardan biridir; kullanımına göre özel pandeiro çeşitleri de vardır.” –Fernando Ortiz

İsmi zil anlamına gelen, Nago asıllı demir bir çalgı olan agogo, Afro-Brezilyalıların dini ayinlerinde de kullanılır. Küçük bir gövdeye bağlı biri küçük, biri büyük iki boş külahtan oluşur.

Brezilyalı yerlilere atfedilen reco-reco, bir ucu kapalı boş bir kütük parçasıdır(genellikle bambu). Bir çubuğun üzerine sürtülmesiyle ses çıkarır. Günümüzde bazen metalden de yapılmaktadır.

Atabaque, bir ucuna deri gerilmiş, yükseklik ve çapı değişen, içi boş, tahta bir gövdeden oluşur(bildiğiniz dümbelek). Bilim adamlarına göre Pers, Arap, Yahudi ve bazı Afrika kültürlerinde yaygındır. Ama Brezilya’ya, Portekizliler tarafından getirilmiştir.

Afrika geleneğinde, boyutuna bağlı üç çeşit atabaque bulunur: Yüksek, orta boy ve alçak, yani sırasıyla rum, rumpi ve le. Capoeirada en yaygın olanı orta boy, yani rumpidir. Oyun sırasında atabaqueyle solo yapılmamalıdır; bu sadece berimbaunun hakkıdır.

“Berimbau ve atabaque, Afrika’da hiç karşılaşmadı, çünkü farklı kültürlere aitti. Sadece Brezilya topraklarında bu büyülü karşılaşma gerçekleşti ve capoeira gelişiminin temelini oluşturdu.” –Pierre Verger

 

Orijinalinden çeviridir: www.tastekulcha.com


Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.